Categorie: FESTIVAL, INTERVIEW, JAZZ, MUZIEK, WERELDMUZIEK
Zaterdag 28 Januari 2012 at 8:24 pm
Turkey Now! 2012 Turkse muziek waaiert uit over Nederland
Schrijver Rik van Boeckel en fotograaf Hans Speekenbrink werken veelal als team, voor zowel het glossy magazine Jazzism alsmede voor cultuurpodium.nl. Op uitnodiging van het festival Turkey Now reisden zij met een groep journalisten af naar Istanbul Turkije om voor Jazzism en cultuurpodium, voorafgaand aan het festival, de belangrijkste Turkse muzikanten te interviewen en te fotograferen. Dit artikel is tevens verschenen in Jazzism 1-2012 die nu in de kiosken te vinden is.
Van januari tot en met mei van dit jaar staat Nederland in het teken van Turkey Now! De vierde editie van het festival, georganiseerd door de Stichting Kulsan, krijgt een feestelijk karakter vanwege de viering van 400 jaar betrekkingen tussen Turkije en Nederland. Drie Turkse topzangeressen zullen, begeleid door het Metropole Orkest, eind februari het openingsconcert verzorgen: Leman Sam, de diva van de Turkse volksmuziek, en haar dochters Şevval en Sehnaz. Turkse en Nederlandse artiesten zullen samenspelen. Zo brengen de Amsterdam Klezmer Band en ‘Buzuki' Orhan een mix van klezmer en rebetika op z'n Turks. Er is Turkse jazz van gitarist Bilal Karaman, en virtuoos spel op de bağlama, de langhalsluit, van Arif Sağ, de grootste troubadour van Turkije. Tijdens de circa 60 concerten zal nog veel meer te zien en te horen zijn : soefi-muziek, pop en moderne balkan-sounds.
In Istanbul is die muziek op straat al te horen. Wandelend door een van de grote winkelstraten van de Beyoglu wijk kun je de bağlama uit de luidsprekers horen of iets verderop in een muziekwinkel de live razendsnel gespeelde darbuka's. Niet ver zijn de nieuwe clubs Ghetto en Babylon, het Paradiso van Istanbul. In platenzaak Mephisto is goed te zien hoe breed en divers de Turkse muziekwereld is. En Istanbul oogt welvarend.
Klik de foto's voor vergroting en de namen van de muzikanten.
‘Turkije beleeft een gouden jaar,' zegt percussionist Fahrettin Yarkin. ‘In Istanbul kan je alles vinden, er is geld, er zijn veel festivals. En elke avond zijn er diverse concerten, niet alleen in Istanbul maar ook in andere grote steden als Izmir, Ankara en Konya.' Yarkin houdt ervan te grasduinen in diverse culturen. Tijdens Turkey Now zal hij optreden met Kervansarai, bestaande uit 10 musici en 4 dansers, en maakt hij een reis langs de muziek van de Turks sprekende Oeigoeren uit China, die van Centraal Azië, Azerbeidzjan, Armenië, Anatolië (Aziatisch Turkije) en de zigeunerklanken van Thracië (Europees Turkije). ‘Het is een waaier van muziek,' zegt hij. ‘Al reizende ontdekte ik een Turks dorp aan de Wolga, de muziek uit dat dorp is opgenomen in het programma. Ik ben hier 10 jaar geleden mee begonnen. Toen was het niet zoals nu vrij in diverse talen zoals het Koerdisch te zingen en andere religies erin te verwerken. De percussie is een centraal onderdeel van het programma naast melodie-instrumenten als de bağlama, de tulum ('n Turkse doedelzak die voorkomt aan de Zwarte Zee), qanun, ud, klarinet en accordeon.'
‘Buzuki' Orhan en Amsterdam Klezmer Band
Yarkin maakt zijn muzikale reis vanuit het oosten, ‘Buzuki' Orhan doet dat vanuit het westen, vanuit Griekenland. Orhan groeide op in dat land als lid van een Turkse minderheid. Omdat er in Griekenland geen Turkse snaarinstrumenten te koop zijn, begon hij Turkse muziek op bouzouki te spelen en leerde hij ook de rebetika, de stadsmuziek die de Grieken weer uit Turkije hebben meegenomen. In Istanbul ben ik getuige van een concert van Orhan in een Grieks restaurant, het is een vreemde gewaarwording muziek te horen waarin de Griekse invloeden soms sterker lijken te zijn dan de Turkse. Maar Orhan zingt in het Turks en laat zich begeleiden door darbuka en drums. ‘Met bouzouki probeer ik alle stijlen te spelen, ook de Turkse,' vertelt hij. ‘Als op een Turkse bruiloft in Griekenland een oude Turk om een lied vroeg, moest je dat kunnen spelen op de bouzouki.' Met de Turkophony All Stars (met oa Dave Weckl) bracht Orhan al eerder een interessante fusie tussen Turkse muziek en moderne jazz tot stand. Tijdens Turkey Now zal hij met de Amsterdam Klezmer Band (AKB) optreden. ‘De fusie van klezmer en Balkan van AKB lijkt erg op de muziek van rond de Egeïsche Zee,' legt Orhan uit. ‘Ik wil met hen een mix maken van klezmer en rebetika maar dan op zijn Turks.' Wereldmuziek wordt volgens Orhan steeds belangrijker in Turkije. ‘Istanbul is een centrum van wereldmuziek. Je kunt dat zien aan de concerten. Dit zal niet overwaaien, alleen maar sterker worden.'
De dames Sam
In Mephisto zijn de albums van Leman, Şevval en Sehnaz Sam goed zichtbaar naast een DVD van ‘Buzuki' Orhan, opgenomen in de Ghetto club. Als de dames Sam voor het interview het hotel binnenkomen, is het hotelpersoneel behoorlijk zenuwachtig. In Turkije zijn de dames beroemd! Ze hebben verschillende carrières en treden slechts af en toe met zijn drieën op. Leman Sam is een legendarische zangeres in de Turkse muziek. ‘Ik ben begonnen als operazangeres maar dat vond ik te monotoon,' zegt ze. ‘Daarna heb ik jazz gezongen, folksongs, etnische muziek en protestsongs. Ik ben de eerste die in Turkije wereldmuziek is gaan zingen, zing ook in het Hebreeuws en het Portugees. Liederen uit heel Turkije behoren tot mijn repertoire, uit het gebied rond de Egeïsche Zee, de Zwarte Zee en Oost Turkije. Het zijn oude liederen waarvan niet bekend is wie ze heeft geschreven.' Met het Metropole Orkest zullen Leman en haar dochters een speciaal programma brengen waarin het familieleven een belangrijke rol speelt. ‘We zingen en spelen alsof we thuis zijn. We zullen met zijn drieën zingen maar ook ieder apart. Ik zal optreden als een soort vertelster. De kern van het optreden is de canto stijl, een dramatische zangstijl, verwant aan operette. Canto was in Turkije erg populair aan het begin van de 20e eeuw maar mocht niet gezongen worden door vrouwen, het werd gezongen door mannen in vrouwenkleren. Toen mijn dochters klein waren, luisterden ze naar die muziek, imiteerden het, die imitatie zullen ze op het podium brengen.' Şevval is feitelijk de meest traditionele van de drie. Ze draagt met verve de culturele diversiteit van haar land uit en zingt in 10 verschillende talen. In 2009 trad ze met groot succes op tijdens Turkey Now. Ze stelt haar repertoire samen, afhankelijk van waar ze optreedt in Turkije of het buitenland. ‘Als ik in midden Anatolië in de buurt van Ankara optreed, zing ik vooral muziek uit die regio maar het publiek wil ook muziek uit andere delen van Turkije horen, ze houden er ook van liederen van de Zwarte Zee te horen. Onze familie heeft al die culturen in zich, we ze zijn van gemengd bloed, niet alleen Turks maar ook Armeens, Grieks en Koerdisch. Deze culturen zijn onze rijkdom, dat willen we laten horen tijdens Turkey Now.' Şevval's oudere zus Sehnaz mixt de volksmuziek van midden Anatolië met rock. Ze zingt in het Turks, Spaans en Portugees- en ze drumt, tijdens Turkey Now zal ze haar moeder begeleiden op drums. ‘Het gevoel en het ritme van de Turkse muziek past goed bij rock,' merkt ze op. ‘Ik ben geïnspireerd door de Anatolische rockmuziek uit de jaren zeventig, door Pink Floyd, maar ook door ska en door de bossa nova van Tom Jobim. Ik probeer al die stijlen in mijn muziek te integreren.' 
Klik de foto's voor vergroting en de namen van de muzikanten.
Turkse jazz van Bilal Karaman
Gitarist Bilal Karaman zal optreden met het quintet van zanger Hüseyin Badilli die de overeenkomsten onderzocht tussen de Turkse manier van zingen en die van Amerikaanse jazzvocalisten. Karaman omarmde de Westerse muziek eerder dan die uit zijn eigen land. Hij begon met klassieke muziek, speelde rock, pop en zette vanuit de flamenco de stap naar jazz. ‘In Turkije word ik gezien als een jazzgitarist,' zegt hij. ‘Zelf zie ik mijn muziek als een fusie. Ik heb bij de zigeuners gewoond, heb met een Turkse flamencogitarist gespeeld. Ik ben als een spons, pik overal dingen op. Mijn inspiratiebronnen zijn Django Reinhardt, flamencolegende Camarón de la Isla en hoewel ik geen zanger ben ook Oum Kalsoum. Ik zou graag naar het buitenland gaan om te spelen maar dat is moeilijk wegen visaproblemen. In Turkije word ik door jong en oud gewaardeerd. Toch zijn er in Turkije niet veel mensen die verstand hebben van kunst en muziek, dat verandert wel, maar stap voor stap. Er bestaat ook een scheiding tussen muzikanten die Turkse muziek spelen en jazz. Ik probeer dat te overbruggen.'
Bağlama concert van Arif Sağ
Met zijn Concerto for Bağlama (1998) zette Arif Sağ de toon voor een nieuwe richting in de muziek die op de bağlama, de langshalsluit, wordt gespeeld. Hij zal het concert uitvoeren met zijn trio en met het Promenade Orkest. Zijn grootste inspiratiebron is de Turkse volksmuziek. Sağ richtte zijn eigen muziekschool op in Istanbul en ontwikkelde een methode voor de bağlama. ‘ Met het Concerto for Bağlama wilde ik de muziek voor het instrument naar een hoger niveau tillen. Maar ook wilde ik dat het instrument een voornamere positie zou krijgen binnen niet-Turkse muziek zoals barok, latin en jazz. De bağlama heeft een lange geschiedenis, de ontwikkeling van het instrument heeft nooit stil gestaan maar er was nooit een methode of techniek voor ontwikkeld. Daarom heb ik die 3 jaar geleden geschreven. Daardoor is het spelniveau hoger geworden.' Belangrijker dan zijn Concerto noemt Sağ de samenwerking 2 jaar geleden met het Metropole Orkest. ‘De mix van jazz en klassieke muziek in het orkest sprak mij erg aan,' zegt hij hierover. ‘Ik vond het belangrijk te zien hoe jazz en mijn muziek bij elkaar konden komen, ik dacht dat traditionele instrumenten als de bağlama niet zouden passen bij jazz. Maar het werkte, ik heb ervan genoten.' Het optreden met flamencogitarist Tomatito verliep minder vlot. Sağ zag in eerste instantie geen mogelijkheden voor een cross-over van bağlamamuziek en flamenco. ‘Ik wilde niet dat het een strijd zou worden op het podium. Uiteindelijk besloten we het toch te proberen. Ik hoorde dat Tomatito's techniek verschilt van die van andere flamencogitaristen. Ik koos 3 songs om Tomatito te begeleiden en andersom begeleidde hij mij in drie van mijn nummers. Ook zouden we improviseren. Voor het concert was de spanning groot, we wisten niet wat er ging gebeuren. Maar het ging goed. We gaven daarna nog 12 concerten en die waren nooit hetzelfde. Belangrijk bij cross-over vind ik dat er een wederzijds respect is, anders werkt het niet. Ik merkte dat je een typisch bağlama akkoord naast 'n typisch flamenco akkoord kan zetten. Die uitwisseling is belangrijk, daar gaat het om!'
Tekst: Rik van Boeckel
Foto's: Hans Speekenbrink
Dit artikel verscheen ook in Jazzism Magazine
Begrippenlijst Turkey Now:
Instrumenten
Bağlama
De bağlama, de langhalsluit, is een snaarinstrument. Bağlama wordt ook wel saz genoemd wat in Turkije de algemene naam is voor een instrument.
Bouzouki
De bouzouki is een Griekse langhalsluit, verwant aan de Turkse bağlama
Darbuka
Een vaasvormige trommel die veel wordt gespeeld in de muziek van het Midden Oosten en Noord Afrika, wordt met de hand bespeeld.
Ud (of Oed)
De ud is een peervormig snaarinstrument dat vaak gebruikt wordt in muziek uit het Midden -Oosten en beschouwd wordt als de voorloper van de luit.
Qanun
De qanun is een liggend zither-achtig snaarinstrument met 26 snaren, gemaakt van hout, komt veel voor in het Midden-Oosten.
Tulum
Een Turkse doedelzak gespeeld aan de Zwarte Zee door de Laz en Pontische Grieken.
Muziekstijlen
Rebetika
Deze stadsmuziek is de Griekse blues, door Griekse vluchtelingen meegenomen uit Smyrna (Izmir) nadat deze stad door de Turken was veroverd. Heeft een sterk oriëntaals karakter en wordt gespeeld op de bouzouki.
Canto
Canto is een combinatie van zang en dans die ooit erg populair was in Istanbul, maar tegenwoordig nog weinig wordt uitgevoerd.
Tips voor Turkey Now:
Februari 2012
Openingsconcert Leman, Şevval en Shenaz Sam met Metropole Orkest. Special guest: Giovanca. Rai theater, Amsterdam (23 feb), De Doelen, Rotterdam (24 feb), Muziekgebouw Frits Philips, Eindhoven (26 feb).
Maart 2012
Bedri Ayseli, Turkse volkszanger in Podium Mozaïek, Amsterdam (13 maart) en Grounds, Rotterdam (17 maart).
Kervansaray olv Fahrettin Yarkin. De Doelen (8 maart), Tropentheater. Amsterdam (9 maart), Schouwburg Deventer (13 maart).
April 2012
‘Buzuki' Orhan met Amsterdam Klezmer Band.
Van 5 tot en met 11 april in diverse zalen in het land. 6 april in het Tropentheater en 7 april in De Doelen.
Jazz Weekend
Bilal Karaman & Hüseyin Badili Band
Arifa met Aynur en haar band. Optreden van dit Nederlands wereldpercussie ensemble met deze Turks/Koerdische zangeres die bekend staat om haar klaagliederen.
27,28 en 29 april in het Bimhuis en Lantaren/Venster. Rotterdam
Troy.
Muziek- en dansspektakel over de Trojaanse oorlog van Fire of Anatolia.
28, 29 en 30 april. Rai Theater. Amsterdam.
Links:
Turkey Now! website
Lantaren Venster
Bimhuis
Rai Theater
Podium Mozaiek
Muziekgebouw Frits Philips
Tropentheater
De Doelen
Schouwburg Deventer
Reageer hieronder
Geen reacties