Categorie: INTERVIEW, MUZIEK, VERWACHT, WERELDMUZIEK
Donderdag 28 Juni 2018 at 08:02 am
Sona Jobarteh. De kora tussen traditie en vernieuwing
Tekst: Rik van Boeckel
Sona Jobarteh uit Gambia is de eerste vrouwelijke virtuoos op de kora. Vrouwen in West Afrika mogen eigenlijk geen kora spelen. In de traditie van de griots wordt het meesterschap op dit snaarinstrument van vader op zoon doorgegeven. Toumani Diabate, de beroemdste koraspeler van West-Afrika (Mali), heeft het van zijn vader geleerd en het op zijn beurt weer aan zijn zoon Sidiki doorgegeven. Sona’s vader was aanvankelijk niet zo enthousiast toen de in Londen geboren Sona kora les kreeg van haar broer. Maar stemde toe toen hij zag dat ze er serieus mee bezig was. Ze bracht twee albums uit: Afro Acoustic Soul (2008) en Fasiya (2011). In 2010 componeerde ze voor de film Motherland. Sona zal tijdens het Afrika Hertme Festival op 8 juli optreden en het festival op de zondag openen.
‘Om de kora te begrijpen, moet je de traditie begrijpen,’ vertelt Sona na de opnames voor het tv-programma Vrije Geluiden. ‘Het is de traditie van de griots van het Mandingue volk dat in Mali, Guinee, Senegal en Gambia woont. Mali is de oorsprong van het Mandingue rijk.’ De griots dragen eeuwenoude tradities onder andere over via muziek. ‘Griot vrouwen zingen, zij worden niet geacht instrumenten te spelen,” vervolgt Sona. “Maar ik was als kind al geïnteresseerd in het instrument. Mijn broer begon het me te leren.” Later leerde Sona ook instrumenten spelen zoals cello, harp, piano en clavecimbel.
Toumani Diabate
Hoewel haar vader in eerste instantie niet enthousiast was, begon hij het haar toch te leren. “Hij wilde dat ik een goede kora speler zou worden. Hij bracht zijn kennis op mij over. Hij is gespecialiseerd in de oude manier van spelen die hij weer van mijn grootvader heeft. Die was de belangrijkste koraspeler in Gambia van zijn generatie.”
Sona groeide op met de kora muziek van Toumani Diabate en met die van andere bekende kora spelers zoals Balake Cissoko en Seckou Kouyaté. “Ik heb met Toumani opgetreden. Wij zijn van dezelfde familie. Hij is mijn neef, zijn vader en mijn grootvader zijn broers. Mijn familie komt oorspronkelijk uit Mali.”
Sona’s band bestaat uit musici uit diverse landen: Jamaica (bas), Saint Lucia (drums) en Senegal (percussie). “Ik heb met hen in verschillende projecten gewerkt. Ik vind het belangrijk dat zij de kora traditie begrijpen maar tegelijkertijd een moderne kijk op muziek hebben. Ik speel nu 2 jaar met ze.”
Vernieuwing van de kora
Sona vindt het belangrijk dat de traditie bewaard blijft. Maar het is ook haar doel die te vernieuwen. “Er zijn veel manieren om te vernieuwen. Via de teksten, de zang, de instrumentatie, de manier waarop ik kora speel. Dat is wat ik doe. Op mijn nieuwe album speel ik de kora niet op de gebruikelijke manier. Soms ga ik meer naar de gitaar toe, soms naar de percussie. Het is een lichte verschuiving maar de essentie van de muziek blijft wel binnen de traditie. Die is oud, uit de 13e eeuw.”
Fasiya en Motherland
Sona schrijft de meeste composities zelf. Ze speelt en zingt tegelijkertijd. “Er zijn maar 2 composities die zijn gebaseerd op traditionele melodieën. Soms gebruik ik een traditionele melodie en maak daar een nieuwe melodie om heen. Op het album Fasiya zing ik een mix van Bambara en Mandingue. Ik zing hier veel over mijn familie, over wat mijn grootvader en grootmoeder deden en over de muzikale erfenis van de Jobartehs. Voor de film Motherland wendde ik al mijn muzikale kennis aan. Niet alleen over de kora maar ook over klassieke muziek. Ik heb 4 jaar klassieke muziek gestudeerd in Engeland. En ook de kennis die ik opdeed door te spelen met musici uit India, China, de Cariben en Ierland.” Als ik Sona vraag hoe de kora en de Indiase sitar te combineren zijn, zegt ze: “ De snaren zijn verschillend, de kora heeft nylon snaren, die van de sitar zijn van metaal. De sound is anders maar ze zijn heel goed te combineren.”
Dialect
Als ik Sona voorleg dat Toumani Diabate me in een interview vertelde dat de kora in elk land, in elke regio anders wordt gespeeld zegt ze: “Het is als een dialect. Mijn familie speelt het instrument in de stijl van Mali. Maar families uit Gambia spelen de kora anders. In feite komt de kora wel uit dat gebied. Uit Kabu, dat is een oud rijk dat lag in wat nu Gambia is en in de Casamance, het zuiden van Senegal. Het is niet precies Gambia want de koloniale grenzen waren er nog niet.”
Kora school
Het heeft Sona een tijd gekost aan een nieuw album te werken. “Ik probeer weer aan iets nieuws te werken en dat gaat niet zo snel. Daarnaast heb ik het druk met de kora school die ik in Kotou heb gesticht. Die stad ligt vlakbij Banjul, de hoofdstad van Gambia. Het is de eerste school in Gambia die is gespecialiseerd in de studie van traditionele muziek. Niet alleen de kora wordt onderwezen maar ook de balafoon, traditionele percussie en dans. Het gaat om instrumenten die behoren tot de Mandingue traditie in Gambia. We hebben een probleem met de nieuwe generatie, ze willen de traditionele instrumenten niet meer spelen. Dat wil ik veranderen. Daarom is de school groter dan alleen een muziekschool. Er wordt ook les gegeven in Engels en wetenschap. Kinderen vanaf 8 jaar krijgen er les. Ik geef les in de kora. Het is belangrijk dat dit gebeurt want onze samenleving verandert. En iedereen wil naar Europa. Daarnaast vind ik het belangrijk de muziekindustrie in Gambia verder te ontwikkelen. Dat is echt nodig.”
Sona Jobarteh zingt over haar land Gambia
Voor meer info over het Afrika Festival Hertme
Reageer hieronder
Geen reacties