Categorie: MUZIEK, WERELDMUZIEK
Zaterdag 02 Januari 2021 at 3:54 pm
In memoriam Carlos do Carmo
Tekst: Rik van Boeckel met foto’s van Hans Speekenbrink (klik voor vergroting)
Voor de fado wereld begon 2021 slecht. Want op nieuwjaarsdag overleed de legendarische fado zanger Carlos do Carmo in Lissabon op 81-jarige leeftijd. Samen met fado ster Mariza zorgde hij ervoor dat fado door de UNESCO als werelderfgoed werd erkend. En adviseerde Carlos Saura voor de film Fados. Hij zong niet alleen fado maar ook jazz, Jacques Brel en Frank Sinatra. Hij stond bekend als de Sinatra van de fado. En hij werd zeer geïnspireerd door Braziliaanse muziek. Zomer 2012 ontmoette ik hem samen met fotograaf Hans Speekenbrink in het kader van een reportage over fado voor Jazzism waarvoor we ook Mariza, Cuca Roseta en Mario Pacheco spraken. In 2017 ontmoette ik de stem van Portugal opnieuw; toen met leden van Pastiche die een documentaire over fado in Lissabon maakten.
Carlos do Carmo werd geboren op 23 december 1939 in Lissabon. Hij was de zoon van fadozangeres Lucília do Carmo, tijdgenote van Amália Rodrigues (1920-1999). Zijn moeder stichtte in 1947 in de wijk Bairro Alto het fado huis Adega da Lucília dat later O Faia werd genoemd. In 1962 werd Carlos do Carmo degene die de zaken voor het fado huis regelde. In 1964 bracht hij zijn eerste plaat uit, een EP met Orquesta de Joaquim Luís Gomes. In 1967 won hij met het album Carlos do Carmo zijn eerste prijs in Portugal.
Brazilië
Tijdens zijn jeugd kwam hij regelmatig in Brazilië omdat zijn moeder daar optrad. “Ik begon vanwege Brazilië. Ik was 9 jaar toen ik daar kwam,” vertelt hij in een boek over zijn leven dat ik heb gekocht in het Museo do Fado in Alfama, de fado wijk van Lissabon. “De eerste zangers waar ik naar luisterde waren Luís Gonzaga en Dorival Caymmi. Daarom heb ik een zeer romantisch gevoel over Brazilië. Het was daar waar mijn liefde voor muziek begon.” In 1973 maakte hij zijn debuut in het land. De eerste met wie hij daar zong was Elis Regina.
In de jaren 70 toerde hij over de hele wereld. De teksten van zijn repertoire werden zoals bij fado gebruikelijk geschreven door Portugese dichters. Maar ook zong hij nummers van Jacques Brel en Frank Sinatra. In 1976 nam hij voor Portugal deel aan het Eurovisie Songfestival in Den Haag met het nummer Uma flor de verde pinho. Hij werd twaalfde. In 1977 bracht hij het album Um Homem na Cidade uit. De titeltrack, een prachtig lied over het leven in Lissabon tijdens de dictatuur van Salazar zong hij in Carlos Saura’s film Fados (2007). In de film worden onder andere beelden getoond van de dagen na de Anjerrevolutie van 1974. Carlos do Carmo heeft die tijd bewust meegemaakt.
Wegbereider voor fado
Hij was een bevlogen man met een grote interesse in politiek en een wegbereider voor fado. Hij bracht fado naar de grootste podia ter wereld, van de Royal Albert Hall in Londen tot Town Hall in New York. Ook maakte hij zich samen met Mariza sterk om fado erkend te krijgen als werelderfgoed door de Unesco en dat lukte. Tevens adviseerde hij Carlos Saura voor zijn film over fado. In 2014 was hij de eerste Portugese artiest die een Latin Grammy Lifetime Achievement Award won. Vorig jaar nam hij afscheid van het podium na een lange carrière die hem over de wereld bracht.
Na zijn overlijden zei president Marcelo Rebelo de Sousa op de commerciële zender Televisão Independente: "Hij was de stem van Portugal” . De Portugese premier Antonio Costa schreef op Twitter: "Carlos do Carmo was niet alleen een eminente fado-zanger. Een van zijn grootste bijdragen aan de Portugese cultuur was de manier waarop hij de fado vernieuwd heeft en klaargestoomd heeft voor de toekomst".
Ontmoeting met Carlos do Carmo tijdens fado reportage voor Jazzism
10 maart 2012 trad Carlos do Carmo op in Carré. Zomer dat jaar ontmoetten Hans Speekenbrink en ik Carlos do Carmo in Lissabon en dineerden met hem in zijn favoriete restaurant 'O Matos' niet ver van zijn huis en vlakbij een van de vele avenida´s van Lissabon. We waren in Lissabon voor een door Edwin Zomer van Summertime Music georganiseerde fado reportage voor Jazzism, later ook nog gepubliceerd op Cultuurpodium.nl
Behalve over fado spraken we ook veel over politiek, over de gevolgen van de economische crisis op Portugal. "Er zijn veel zelfmoorden," zei Do Carmo toen. "Het wordt tijd voor verandering."
“Ik zing al 50 jaar fado,” voegde hij er aan toe. “Ik zong tijdens de dictatuur, het was een harde grauwe tijd. Na bijna veertig jaar vrijheid zijn we er nog niet los van. Het had invloed op alles, ook op fado; de dictatuur gebruikte fado voor haar eigen doeleinden. Mijn moeder Lucília do Carmo was een grote naam in haar tijd. Er zijn altijd veel fadista’s geweest maar aan de top waren er maar weinig: Amália, Alfredo Manceneiro, Herminía Silva, Carlos Ramos. Dat is nu niet anders. Nu zijn er veel nieuwe fadista´s maar sommigen zijn in het buitenland bekender dan in Portugal. Er is hier niet genoeg werk voor alle fadista´s.”
“Fado is emotie,” merkte hij op. “En elke keer als we fado zingen, vertellen we een verhaal: triest of vrolijk. Het ontstaan van fado is een mysterie maar het is een bijzondere liedvorm. We zijn er trots op dat het zelfs de ziel bereikt van hen die geen Portugees spreken. Poëzie is een van de sleutels van fado. Een dichter moet een goed verhaal kunnen vertellen. Portugal kent veel goede dichters. Ik neem nu een album op met dichters die nooit voor fado hebben geschreven. En we hebben de klassieke dichters zoals Fernando Pessoa”. 
Do Carmo hield niet van purisme, zelf heeft hij jazz gezongen en zoals eerder vermeld Frank Sinatra. “Wat Sinatra zong, was als fado,” merkte hij op tijdens het interview. “Er zijn fadista´s die iets anders proberen zoals Cristina Branco en Mariza. Als Mariza optreedt zie je haar Afrikaanse achtergrond in haar fado. Mensen kunnen beweren dat dit geen fado is, maar dat hebben ze over mijn fado´s ook eens gezegd in 1973. Maar nu beschouwt men ze als klassiek. Ook Amália kreeg in haar tijd kritiek op haar fado's, op het feit dat ze poëzie van de 15e -eeuwse dichter Luis de Camões zong, nu worden die fado's als traditioneel beschouwd.”
Documentaire over fado
In 2017 ontmoette ik Carlos do Carmo opnieuw, nu met de crew van Pastiche, bestaande uit jonge conservatoriumstudenten die een documentaire over fado maakten. We gingen eerst naar Mario Pacheco’s Clube de Fado in Alfama. Vervolgens bekeken we in het Museo do Fado naar een op de muur geprojecteerde film waarin Carlos do Carmo ‘Um Homem Na Cidade’ zingt met een gefilmd beeld van Lissabon op de achtergrond. Carlos do Carmo stond de crew van Pastiche vriendelijk te woord. Ik hoorde hem zeggen: “In het leven maak je prachtige fouten want je bent geen robot. Je zingt een lied nooit op dezelfde manier.”
Deze bijzondere woorden van de stem van Portugal, van de wegbereider voor fado, sloten mijn tweede ontmoeting met Carlos do Carmo op passende wijze af.
Met Carlos do Carmo is een groot fado icoon heengegaan.
RIP Carlos do Carmo
Reageer hieronder
Geen reacties